پس از اعتراض تعدادی از مهاجران افغان در مورد دسترسی نداشتن به خدمات مترو در ایران به دلیل نداشتن کارت بانکی، مقام‌های مترو تهران گفتند که مشکل مهاجران را به‌زودی رفع خواهند کرد و مهاجران می‌توانند با پول نقد نیز بلیت الکترونیکی خریداری کنند. مسعود درستی، مدیرعامل شرکت مترو تهران، به رسانه‌ها گفت هرچند اتباع خارجی حالا هم می‌توانند با کمک کارمندان مترو برای خود بلیت الکترونیکی بخرند، این مشکل از اردیبهشت کاملا رفع می‌شود.

مهاجران افغان مقیم ایران پیش از این بارها از مسئله نبود امکان خرید بلیت مترو با پول نقد شکایت کرده بودند؛ با این حال خرید بلیت مترو تنها مشکل مهاجران افغان در ایران نیست. چالش‌های متعددی در ایران وجود دارد که زندگی را برای مهاجران سخت‌تر کرده است و هرچند تورم، گرانی و تحریم‌ها شرایط را برای اکثر مردم ایران مشکل کرده، این چالش‌ها برای مهاجران افغان بیش از حد است. 

پریسا (مستعار) یک مهاجر افغان است که از هفت ماه پیش در مشهد زندگی می‌کند. شوهرش که کارمند دولت سابق بود، در روزهای اول سقوط افغانستان به دست طالبان به آمریکا منتقل شد اما نتوانست خانواده‌اش را با خود ببرد. پریسا می‌گوید تا مدتی بعد از آن در افغانستان ماند اما هراس از طالبان او را مجبور کرد به ایران مهاجرت کند. پریسا می‌گوید با خانواده پنج‌نفره‌اش در ایران به‌سختی زندگی می‌کند و مهم‌ترین مشکلش چالش دریافت پول ارسالی از آمریکا در ایران برای گذران زندگی‌اش است.

او می‌گوید: «در آغاز به ما کارت بانکی ندادند. به هر دری زدیم. اما با اینکه در ظاهر، می‌گفتند ارائه کارت بانکی به اتباع خارجی که با گذرنامه و ویزا آمده‌اند، بلامانع است، در واقعیت، اصلا این‌طور نبود. ناگزیر از دوست و آشنا یک کارت بانکی گرفتیم تا مشکلاتمان حل شود.»

به گفته پریسا، بدون داشتن حساب بانکی بخشی از زندگی فلج می‌شود؛ زیرا وقتی حساب بانکی نداشته باشی، حتی انتقال پول از خارج هم برایت سخت می‌شود. او اضافه می‌کند: «چون حساب متعلق به فرد دیگری است، ما به جزئیات واریز یا برداشت از حسابمان دسترسی نداریم. گاهی احساس می‌کنم از حسابم مقداری پول کم شده، در حالی که هیچ خریدی هم نکردم. ولی چون حساب مال فرد دیگری است، نمی‌توانم شکایت کنم.»

به گفته پریسا، با نداشتن حساب بانکی، داشتن «من‌کارت» که شهرداری مشهد توزیع می‌کند هم منتفی است. «من‌کارت» نوعی کارت تسهیلات مالی است که از طریق آن می‌توان بلیت مترو یا شارژ سیم‌کارت خرید و هزینه تسهیلات دیگر مانند اتوبوس‌های شهری را پرداخت.

چالش مهم دیگر برای کسانی که حساب بانکی ندارند این است که اکثر نانوایی‌ها در مشهد فقط در صورت پرداخت با کارت، نان می‌فروشند. پریسا می‌گوید روزهای اول با فرزندانش کنار نانوایی می‌ایستاد و از مشتریان تقاضا می‌کرد برای آن‌ها هم نان بگیرند. بعضی‌ها این درخواست را قبول می‌کردند اما برخی هم او را تحقیر می‌کردند و می‌گفتند: «مشکل داری برو وطن خودت.» 

باز کردن حساب بانکی در ایران هم برای مهاجران افغان یک هفت‌خوان است. از یک سال پیش ارائه کارت بانکی به مهاجران مجاز و غیرمجاز افغان متوقف شد. البته این توقف خدمات بانکی رسمی نبود و بانک مرکزی ادعا می‌کرد باز کردن حساب و دادن کارت بانکی به مهاجران قانونی افغانستان هیچ ممانعتی ندارد. اما مراجعه مهاجران به بانک‌ها آشکار کرد که این ادعای بانک مرکزی جمهوری اسلامی واهی و دروغ است. 

با وجود رفع این مشکل در دو سه ماه گذشته، باز هم چالش‌ها پیش روی مهاجران فراوان است. به طور مثال، آن‌ها نمی‌توانند در هر بانکی حساب باز کنید. بیشتر بانک‌هایی که از صاحب حساب‌ مالیات زیادی می‌گیرند، برای مهاجران افغان راحت‌تر کارت صادر می‌کنند. پریسا می‌گوید نزدیک به سه هفته تلاش کرد تا در بانک صادرات حساب باز کند اما موفق نشد. در حالی که در عرض سه ساعت در بانک ملی حساب باز کرد.

از طرفی، مهاجران قانونی افغان برای باز کردن حساب بانکی باید نخست کد فراگیر دریافت کنند. کد فراگیر کدی اختصاصی است که به منظور انجام برخی امور اتباع خارجی اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی در ایران، برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. پس از اخذ این کد، اتباع خارجی می‌توانند به صورت قانونی امورمالی خود را در ایران انجام دهند؛ اما گرفتن کد فراگیر هم به پارتی‌بازی و آشنا داشتن نیاز دارد و کار ساده‌ای نیست. 

در حال حاضر درآمد حاصل از فعالیت‌های اقتصادی مهاجران افغان در ایران به دلیل سطح بالای تورم و گرانی، کفاف نیازهای آنان را نمی‌دهد و بیشتر مهاجران به کمک اعضای خانواده خود از خارج از ایران وابسته‌اند. اما تحریم‌ها انتقال پول به ایران را هم به یک مشکل دیگر تبدیل کرده است.

به دلیل قطع هرگونه مبادلات مالی جهان با بانک‌های جمهوری اسلامی، افغان‌های مقیم خارج مجبورند از طریق شبکه‌های خصوصی و صرافی‌ها برای خانواده‌هایشان در ایران پول بفرستند. این پول با مالیاتی بالا همراه است و به‌راحتی به دست مهاجران نمی‌رسد. با این حال دریافت همین پول هم به حساب بانکی نیاز دارد وگرنه برای به دست آوردن وجه نقد باید مشکلات بیشتری را متحمل شد. 

در شهرهای دیگر ایران نیز وضعیت با مشهد که مرکز حضور مهاجران افغان است، تفاوت چندانی ندارد. به گفته زبیر، مهاجر افغان مقیم تهران، «اینجا علاوه بر نبود تسهیلات مانند خرید بلیت مترو، گاهی در برخی مراکز هم بدون دلیل به روی افغان‌ها بسته می‌شود».

او به مجتمع تفریحی بام‌لند اشاره می‌کند و می‌گوید: «در تعطیلات نوروز، ورود مهاجران افغان به بام‌لند را ممنوع کردند تا به گفته مسئولان حراست این مجتمع، شهروندان ایرانی بدون تشویش و هراس در این مکان تفریحی کنند؛ گویا ما مهاجران هرجا می‌رویم، ناراحتی و تشویش با خود به همراه داریم.»